خبرنگاران دو چشم انداز ستیزنده در عصر کرونا - مجله هدیه

امروزه طبقات فرادست نمی توانند طبقات فرودست را به سادگی نادیده بگیرند و اگر نتوان برای افراد بی خانمان و حاشیه نشین درمانی پیدا کرد، بیماری همچنان باقی است و از میدان خارج نخواهد شد.

در زمان پیش رو که به دلیل شیوع ویروس کرونا در جهان، مراکز دانشگاهی و پژوهشی بسیاری در سراسر جهان به تعطیلی کشیده شده و باب درس و بحث به شکل های گوناگون بر پاشنه پویایی نمی چرخد؛ دانشگاه علامه طباطبایی در صدد بر آمده است تا با استفاده از پیشینه موثر فعالیت خود در زمینه همکاری با دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور دوست و همسایه افغانستان، به همت جمعی از اعضای هیئت علمی این دانشگاه و نیز اساتید و نخبگان دانشگاهی افغانستانی و ایرانی اقدام به تشکیل گروه مجازی تحت عنوان گروه همیاری دانشگاهیان ایران و افغانستان کند تا ضمن تبادل تجربه و به اشتراک گذاشتن راه های نوین آموزش و پژوهش در دانشگاه های دو کشور، زمینه برگزاری کارگاه های آموزشی و همایش های مشترک و نیز تدریس در کلاس های درس یکدیگر به صورت مجازی را فراهم آورد.

از این رو، اساتید و نخبگان تجربیات، دیدگاه ها، تحلیل ها و توانمندی های ارزشمند خود را با محور امکان استمرار حیات پژوهشی-آموزشی و به طور کلی رساندن ریشه های آدمی به آب و آفتاب هستی و معرفت، در این مقطع در قالب ویدئو، مقاله و یادداشت منتشر می نمایند.

در این رابطه محمدجواد غلامرضاکاشی تحلیلگر مسائل سیاسی و استاد دانشگاه، با آنالیز دیدگاه های موجود در زمینه کرونا به بیان نقطه نظرات خود در باره این پدیده نادر می پردازد و می گوید: به عقیده من کرونا یک ویروس است که نه دیدنی و نه شنیدنی است، نه صدایی دارد و نه از خود پیغامی تا به امروز منتشر نموده، اما بی تردید آثار متفاوت و فراوانی از خود برجای خواهد گذاشت. این پدیده میان ما آدم ها بر حسب موقعیت های گوناگون چهره های گوناگون پیدا می نماید، پیغام های متفاوت از خود صادر می نماید و پیغامدهایی متفاوت نیز از خود بر جای می نهد. من کرونا را از زاویه نگاه دو گروه آنالیز می کنم و آن ها را با هم مقایسه می کنم: یکی قربانیان و دیگری مسؤولان اجرایی.

وی می افزاید: برای آنان که ویروس بر خرمن جان و زندگی شان افتاده، کرونا یک بلای عظیم است. این بلا یک عارضه جهانی و تنها عارضه ای است که در قرون اخیر این همه جهانی شده است. هنگامی که بیمار برای همین تنفس ساده هر روزه دستخوش آن همه درد و رنج می گردد، مرزهای پیشین طبقاتی و نژادی و دینی و ملی یکباره رنگ می بازند.

این تحلیلگر اضافه می نماید: یک ایتالیایی برای نخستین بار با یک عرب، یک ایرانی و یک کره ای احساس درد مشترک می نماید. درد به مثابه یک زبان مشترک حس جهانی انسان بودن را در همه جا می گسترد. آن که عزیزی را در این فاجعه قرن از دست داده، داغی در دل احساس می نماید و درست از ناحیه همین داغ عمیق، خود را با همه داغ دیدگان این عصر در همه جای جهان هم درد احساس می نماید. تا به امروز عقل، ارتباطات، اقتصاد، غایات و فضائل سیاست، هیچ کدام نتوانستند به خوبی حس عام جهانی بودن را در وجدان های آدمی برویانند. بشر در دوران مدرن، همه چیز را دستاویز جدایی و تنازع و ستیز نموده است طوری که همه کلمه های زیبا بی معنا و فاقد دلالت شده اند. اما اگر از زاویه قربانیان شکسته بال کرونا به ماجراهای شگفت امروز نظر کنیم، یک عامل تازه به میدان آمده و امکان درک حقیقی جهانی بودن را فراهم نموده است. یک عامل نحس به میان آمده، اما امکان این خیر را فراهم نموده که مرزهای جدا نماینده انسان ها کمرنگ شوند. این احساس تنها میان ملت ها گسترش پیدا ننموده، بلکه میان گروه های مختلف بین یک ملت و از آن جمله میان طبقات گوناگون اجتماعی و مالی نیز ظهور پیدا نموده است. امروز طبقات فرادست نمی توانند به سادگی طبقات فرودست را نادیده بیانگارند. طبقات بی خانمان و حاشیه نشین اگر درمان نشوند، بیماری همچنان باقی است و از میدان بیرون نخواهد رفت. پس باید نسبت به طبقات فرودست توجه کرد، چون درمان درد آن ها درمان درد همگان است. چنانچه درمان درد یک ملت در جهانی امروز گامی در جهت درمان درد همه ملت های جهان است.

غلامرضاکاشی معتقد است: اگر به این مسئله از پنجره دید متولیان امور و سیاست مداران بنگریم، داستان دیگری است. مساله متولیان امور آن است که باید به مردم و قربانیان این ویروس یاری شایسته و موثر نمایند. همه مردم جهان از آمریکا و ایران و عربستان و افغانستان، در یک نکته با هم مشترک اند: چشم دوختن به دستان دولت که در این روزهای بحرانی چه یاریی به آن ها خواهد نمود. کرونا رویدادی نیست که هر کس خود بتواند مشکل خود را حل نماید. حقیقتا یک فاجعه عظیم و عمومی است و فهم و رسیدگی به این سنخ از مسائل در عهده حکومت هاست. حکومت ها باید شایستگی خود را ثابت نمایند. اما اثبات شایستگی در مورد چنین رویدادهایی کار ساده ای نیست. تنها به شرطی یک حکومت می تواند به نحو شایسته به فریاد مردم برسد که پیش از آن، ساز و کارهای لازم برای مواجهه با یک فاجعه عمومی را فراهم نموده باشد. مردم از بروز این فاجعه غافلگیر شدند. اما حکومت ها حق ندارند مثل مردم بگویند غافلگیر شدیم. دولت و حکومت نهاد اندیشه به دوردست ها و بسترسازی برای رسیدگی به آینده و مخاطرات پیش بینی نشده است. حکومت ها باید بودجه کافی، سازماندهی بروکراتیک کارآمد، توانایی انسجام بخشی به خود و جامعه را پیشتر در خود پرورده باشند. متاسفانه کرونا اثبات کرد که قریب به اتفاق حکومت های جهان در این زمینه غافلگیر شدند. آن ها برای جبران ناکارآمدی های فراوان خود، سعی کردند دیگران را مقصر بدانند. اگر تجربه درد، قربانیان حادثه را به فرا رفتن از مرزهای ملی و نژادی فراخواند، ناتوانی و ناکارآمدی دولت مردان و تبلیغات آن ها نیز به سمت مقصر جلوه دادن دیگران سوق پیدا کرد. این درست همان چیزی بود که به رشد نژادپرستی در سطح جهان یاری کرد. دولت آمریکا هم زمان با ناتوانی هایش هر روز اتهامی تازه علیه چین عرضه کرد، ترک ها علیه ایرانیان تبلیغات کردند، ایرانی ها علیه اروپایی ها و آمریکایی ها سخن گفتند و ... این نکته به رابطه میان ملت ها منحصر نبود، حتی در میان یک ملت نیز گروه ها و اقوام گوناگون گاهی علیه یکدیگر سخن گفتند.

وی اضافه کرد: کرونا هم زمان به دو صدای متفاوت در جهان مشروعیت بخشید؛ صدای همدردی عام انسانی و صدای خاص گرایانه و نژادپرستانه. این دو صدا با هم در فضای عمومی و حتی در ساحت خیال و ذهنیت اجتماعی مردمان جهان با هم ستیز می نمایند. صدای عام گرایانه و جهان روا، بسیاری از مرزهای مولد کینه و جدایی را سست و کم اعتبار می نماید در حالی که صدای خاص گرایانه و نژادپرستانه، خوف کرونا را به کینه علیه دیگری تبدیل می نماید. کرونا از یک حیث مرزهای ملی را بر دیگران بسته و به این جهت، مشوق باورهای نژادپرستانه است و از سوی دیگر مردم را از خیابان به خانه کشانده و امکان تامل خارج از ایده های نژادپرستانه دولتی را فراهم ساخته است. موازنه میان این دو صدا، سرنوشت آینده جهان را رقم خواهد زد. می توان تصور کرد که جهان پس از کرونا، به مراتب بیش از امروز جهانی توام با عداوت های نژادی، جنگ، ستیزهای قومی و کینه جویی های فراوان باشد. هم زمان می توان انتظار داشت جهان پس از کرونا، مولد اخلاقی جهان روا در سطح بین الملل باشد. جهانی که نژادپرستان در آن از سخن گفتن شرم نمایند.

این تحلیلگر ادامه داد: ایران و افغانستان می توانند یک آزمون منطقه ای برای اولویت بخشی به ارزش های عام در مقابل ارزش های نژادپرستانه باشند. مردم ایران و افغانستان با هم قرابت های فروانی دارند؛ اما کمتر از حد انتظار شاهد رشد ارزش های هم گرایانه میان دو ملت بوده ایم. کرونا می تواند امکانی برای فعلیت بخشیدن به امکان های بالقوه همبستگی های انسانی میان مردمان دو کشور باشد. البته ناگفته نماند سخن گفتن از هم گرایی میان ایرانیان و افغان ها، در همین سطح کلی و عام، بیشتر دیپلماتیک است. به کار گفت وگوهای رسمی مقامات دولتی دو کشور می آید. آن چه در عهده نهادهای مدنی است، خروج از این سطح از گفتارهای بی نتیجه است. نهادهای مدنی باید هم زمان با بهره گیری از فاجعه کرونا به عنوان بستری از هم گرایی منطقه ای، این پدیده را فرصتی برای هم گرایی میان اقوام و گروه های درون هر یک از دو ملت نیز تبدیل نمایند. کرونا از زاویه قربانیان و رنج کشیدگان، دیگر اجازه تمایز گذاشتن میان این و آن فرقه دینی یا قومی یا سیاسی نمی دهد. رنج و آه بیماران، باید بستر فراوری همدلی ملی هم در کشور افغانستان و هم در کشور ایران گردد. کسی که گامی در جهت کاستن از بار جدایی ها در درون یک کشور را با موفقیت بر می دارد، می تواند در سطح میان دو ملت نیز با موفقیت وارد عمل گردد. نکته جالب توجه میان دو کشور ایران و افعانستان آن است که دو وظیفه هم گرایی داخلی و هم گرایی منطقه ای در موارد متعدد به یکدیگر پیچیده و به هم وابسته اند.