خانه بانوی شعر و ادب فارسی کشور - مجله هدیه

خانه پروین اعتصامی در تبریز، یا همان خانه پدری اش، بنایی وسیع و دلباز است که قدمتش به دوره پهلوی اول می رسد. خانه دو طبقه ای که داخل کوچه ای به نام خودش، در محله ششگلان قرار گرفته است. حیاط بزرگ خانه با باغچه ها و حوض میانش چشم اندازی است که هر مهمان تازه واردی را به دیدن ساختمان آجری انتهایی راهنمایی می کند. از زمان افتتاح رسمی این خانه، مجسمه ای از پروین نیز در ابتدای پله ها ایستاده، گویی همپای دیگر مهمانان به دیدار زادگاه و خانه کودکی خود آمده است.

خانه بانوی شعر و ادب فارسی کشور از دو طبقه و یک زیرزمین تشکیل شده که یک هشتی، ورودی آن به ساختمان است. دو اتاق و یک سالن با دو ورودی شرقی و غربی منظر خلوت و دلنشینی از طبقه اول خانه است. دو بهار خواب، سه اتاق که یکی از آن ها به آب انبار قدیمی راه دارد و یک تنور پخت نان که طی بازسازی از زیر خاک بیرون آمده است هم در طبقه بالای راه پله قرار دارند. زیرزمین خانه هم از یک حوض خانه با سقف کلیل آذری و پنج اتاق گهواره ای تشکیل شده است.

شاید به دلیل وجود حیاط وسیع و دلباز 920 متری اش باشد که بسیاری از بازدیدکنندگان از خانه پروین اعتصامی در دفتر نظرات مردمی مطالبی با این مضمون نوشته اند که زندگی در چنین خانه ای طبع شعر و ذوق هنری را تقویت می کند.

فرازی بر زندگی پروین اعتصامی

هرگاه اسمی از تبریز و داشته هایش می شود، مگر ممکن است یادی از شهریار نکنیم و نگوییم اینجا دیار شهریار است؟ ولی صادقانه که نگاه کنیم حتی در ادبیات کلامی و درون شهری خود هم، گاه یادمان می رود که اینجا دیار پروین هم هست.

رخشنده اعتصامی مشهور به پروین اعتصامی در 25 اسفند 1285 در تبریز به دنیا آمد. تنها دختر خانواده بود و چهار برادر داشت.

پدرش یوسف اعتصامی مردی فاضل و ادیب بود. شش ساله بود که به همراه خانواده اش از تبریز به تهران مهاجرت کرد.

18 ساله بود که به دو زبان عربی و انگلیسی تسلط داشت. مدتی در مدرسه آمریکایی ها زبان و ادبیات انگلیسی تدریس کرد، در سال 1313 با رئیس شهربانی کرمانشاه ازدواج کرد و به ناچار همراه شوهر خود راهی کرمانشاه شد.

این سفر، آغازی بر زندگی پر درد پروین بود. خوی نظامی همسر با روح شاعرانه پروین نمی خواند و این برای شاعری چون پروین که تا چشم گشوده بود، بهار و دهخدا و مشروطه چیان مبارز را مهمان خانه پدری دیده بود، سخت بود که شاهد رفتارهای متفاوت از همسرش باشد.

اینطور شد که بعد از یک سال، مهر خود را بخشید و از همسرش جدا شد اما اندوه خود را با وقار و آرامش به جان خرید و هیچ گاه حرفی از آن نگفت. به این ترتیب شاعر تبریزی، شعر و ادبیات را دوباره از سر گرفت.

پروین از سال 1315 به مدت دو سال مدیریت کتابخانه دانش سرای عالی را بر عهده داشت. در همین سال دیوان خود را با مقدمه مرحوم ملک الشعرا بهار منتشر کرد. یک سال بعد در سال 1316 در سوگ پدر ادیبش داغدار شد. کوچ پدر تلخ ترین حادثه زندگی پروین بود، مدتی بعد پروین در بستر بیماری افتاد، طبیبان بیماری او را حصبه تشخیص دادند.

جسم و جان شاعر تبریزی هر روز نحیف تر از دیروز می شد و دیگر امیدی نبود. پروین در 15 فروردین 1320 در سن 35 سالگی در تهران درگذشت و در حرم حضرت معصومه(س) در قم به خاک سپرده شد.

نگاهی به شعر پروین

دیوان پروین شامل 248 قطعه شعر است که از آن میان 65 قطعه به صورت مناظره است. اشعار پروین اعتصامی بیشتر در قالب قطعات ادبی است که مضامین اجتماعی را با دیدهٔ انتقادی به تصویر کشیده است. در میان اشعار پروین، تعداد زیادی شعر به صورت مناظره میان اشیا، حیوانات و گیاهان وجود دارد.

درون مایه اشعار او بیشتر غنیمت داشتن وقت و فرصت ها، نصیحت های اخلاقی، انتقاد از ظلم و ستم به مظلومان، ضعیفان و ناپایداری دنیاست. در شعر پروین استفاده هایی از سبک شعرای بزرگ پیشین نیز شده است.

اشعار او را می توان به دو دسته تقسیم کرد، دسته اول که به سبک خراسانی گفته شده و شامل اندرز و نصیحت است و بیشتر به اشعار ناصرخسرو شبیه است.

دسته دوم اشعاری که به سبک عراقی گفته شده و بیشتر جنبه داستانی به ویژه از نوع مناظره دارد و به سبک شعر سعدی نزدیک است. این دسته از اشعار پروین شهرت بیشتری دارند.

پروین اعتصامی یکی از شاعران بزرگ معاصر شعر فارسی است که شخصیت هنری او دارای ابعاد مختلفی است، پروین علاوه بر اینکه جایگاه خاصی در تجدد محتوایی شعر فارسی دارد، در تدوین تاریخ ادبیات شعر فارسی نیز نقش مهمی داشته که باید به آن توجه شود.

ساختمان ارزشمند محل زندگی پروین اعتصامی، طی چند سال گذشته مورد بازسازی و بهره برداری قرار گرفت. قرار است این خانه تاریخی به عنوان موزه پروین اعتصامی و بانوان شاعره آذربایجان، میزبان گردشگران و علاقه مندان به بزرگان شعر و ادب باشد.