پیاده روی در ییلاق کویر - مجله هدیه

تفت شهرستانی است در استان کویری یزد، در فلات مرکزی ایران اما برخلاف موقعیت جغرافیایی اش، کویری خشک و برهوت نیست و برعکس پر از کوچه باغ است؛ کوچه باغ هایی بهشتی با جوی های روان و درختان انار که شاخه و برگ و بارشان از روی دیوارهای کاهگلی سرریز شده توی کوچه ها.

تفت یکی از زیباترین مناطق ایران است، یکی از قطب های مهم اما کمتر شناخته شده گردشگری که فقط به زیبایی کوچه باغ هایش شهره نیست، مرغوبیت و طعم لذت بخش انارش آن را به یکی از قطب های مهم فراوری انار کشور هم تبدیل نموده است.

در باغات تفت میوه های متنوع و رنگارنگی دیده می گردد اما مهم ترین محصول این باغات هم به لحاظ کیفیت و کمیت و هم قدمت انار است؛ میوه ای بهشتی که رنگی سرخ روی سبزی باغات تفت پاشیده و دیوارهای کاهگلی را نقاشی نموده است.

تلخی کام باغداران

کوچه باغ های زیبای تفت با باغات سرسبزی که در بهار شکوفه های گلگون و در پاییز میوه های سرخش هوش از سر می برد، تنها یک روی سکه این شهرستان کویری است، روی دیگر باغدارانی هستند و مسائل و سختی های ریز و درشتی که عرصه را بر آنها تنگ نموده تا لب به شکایت گگردده و با ما از شرایط دشواری که در آن قرار گرفته اند، بگویند.

یکی از باغداران از شرایط آشفته بازار، قیمت پایین انار، افزایش قیمت سموم و دستمزد کارگران، نبود حمایت دولتی و مقرون به صرفه نبودن باغداری در این شرایط می گوید.

باغدار دیگری از وجود دلالان گلایه مند است: دلال ها محصول ما را با بهایی پایین خریداری نموده و به قیمت های گزاف می فروشند و سود دسترنج ما را به جیب می زنند.

دیگری هم از کمبود نیروی کار گلایه دارد و می گوید: کرونا باعث شده نیروی کار در شهرستان کم گردد چون بیشتر کسانی که درانارچینی به ما یاری می نمایند غیربومی هستند. از سویی کمبود نیروی کار به افزایش قیمت دستمزد کارگران هم دامن زده است.

باغات اناری که آب می رود

سطح زیر کشت انار در شهرستان تفت1100 هکتار است که درحال حاضر به دلیل خشکسالی ها و تغییر کاربری فقط 700 هکتار از باغات این مناطق بارور است.

مدیرجهاد کشاورزی شهرستان تفت می گوید: باغات انار در سه منطقه تفت، اسلامیه و دهشیر قرار گرفته است و 2500نفر کشاورز در این سه منطقه مشغول فعالیت هستند. محمد حسین فلاح نژاد با تایید گلایه باغداران و مسائلی که به آن اشاره کردند، به مواردی چون بالارفتن هزینه و غیراقتصادی بودن فراوری، عدم امکانات و ادوات کشاورزی، خشکسالی های دوره ای درازمدت، سرمازدگی بهاره و پاییزه، وجود آفات مگس مدیترانه ای و کرم گلوگاه ، خرده مالکی و تغییر کاربری اراضی به عنوان مسائل دیگری که حیات کوچه باغ های زیبای انار تفت را تهدید می نماید، اشاره می نماید.

ویلا جای باغ می نشیند

مدیرجهاد کشاورزی تفت درخصوص تغییر کاربری اراضی کشاورزی شهرستان می گوید این تغییر کاربری ها اولا به دلیل نزدیکی شهرستان به شهر یزد و موقعیت ییلاقی منطقه انجام شده، به گونه ای که طی 10 سال گذشته 200هکتار از اراضی شهرستان تغییر کاربری داده شده اند. دلیل دیگر تغییر کاربری ها هم کمبود آب و خشکسالی های متوالی بوده است. فلاح نژاد معتقد است سازمان جهاد کشاورزی هرگونه حمایتی که بتواند از باغداران داشته و این حمایت بیشتر به وسیله اختصاص منابع آب و با احیا و بازسازی قنوات انجام شده است. تجهیز حدود 300هکتار از اراضی و باغات شهرستان نیز به سیستم آبیاری کم فشار و تحت فشار باعث افزایش 100درصدی بهره وری آب شده است.

کیفیت بالا، صادرات پایین

ِگل تفت، زاغ، شیرین شهسوار، ملس یزدی و ملس پوست قرمز مهم ترین گونه های انار شهرستان تفت است. صادرات خارجی انار تفت بسیار کم است و عمده این محصول غیر از مصرف داخلی و تازه خوری، به سایر استان های کشور ارسال می گردد. گفته می گردد رنگ پوست رقم قالب یعنی انار ِگل و زاغ است که باعث شده برای صادرات مناسب نباشد. البته شاید بتوان با فرآوری مطلوب انارها شرایط صادرات آنها را فراهم کرد. در شهرستان تفت کارگاه های خانگی زیادی وجود دارد که انارهای درجه 2 و ترکیده را به رب انبار و اناردون تبدیل می نمایند و مدیر جهاد کشاورزی تفت می گوید بخشی از انار هم به کارخانجات فرآوری خارج از استان فرستاده می گردد. وجود آفات مگس مدیترانه ای و کرم گلوگاه درچند سال اخیراز مهم ترین مسائل باغداران تفت بوده اما مدیرجهاد کشاورزی شهرستان می گوید با توزیع رایگان داروهای آفت کش میان باغداران، ایجاد ایستگاه های ردیابی و پایش آفات و همچنین آموزش و اطلاع رسانی به انارکاران، تلفات انار به کمتر از10 درصد رسیده است.

چرا انار تفت برند نمی گردد

آن طور که رئیس اداره تعاون روستایی شهرستان تفت به ما می گوید برای حمایت از باغداران در سال های گذشته شرکت تعاونی کشاورزی باغداران شهرستان با بیش از 700عضو شامل خود کشاورزان و انارکاران شهرستان و با سرمایه اعضا تشکیل شده است. هدف این شرکت تعاونی انجام امور حرفه ای کشاورزی و خدمات رسانی به باغداران است که با پیگیری و کوشش مسؤولان شرکت، تا به امروز امکانات مناسبی برای آنها فراهم شده است.

سید محمد موسوی می افزاید: چیزی که باعث شده انار تفت با توجه به کیفیت و مرغوبیت بالا نتواند در کشور برند گردد، بحث عدم ماندگاری است، زیرا امکان نگهداری بلند مدت انار در داخل سردخانه وجود ندارد و از سوی دیگر بیماری های شایع در باغات انار تفت مانند مگس مدیترانه و کرم گلوگاه به شدت امنیت این محصول را تهدید می نماید. به بازار رساندن نامناسب، نبود صنایع تبدیلی و سردخانه ای، نبود تغذیه مناسب برای باغات به دلیل افزایش سرسام آور قیمت کود و نهاده های کشاورزی و قیمت پایین محصول از مهم ترین موانع برند نشدن انار است. درواقع ما در بحث فروش و مجوزهای اداری بازاریابی و برندینگ پیروز نبوده ایم و دلالان و بخش خصوصی در این زمینه قوی ترعمل نموده اند و مهم ترین رقیب ما در این زمینه هستند؛ چون آنها از قید بیمه، مالیات و مجوزهای ادارای معاف هستند و به راحتی انار را از کشاورز خریداری نموده و به فروش می رسانند.

سالخوردگی باغداران یکی از مسائل باغ های تفت است، چراکه بیشتر آنها به شکل تجربی باغداری می نمایند و کارشناس محورعمل نمی نمایند. موسوی می گوید بیشتر جوانان و افراد تحصیلنموده تفت مهاجرت نموده و آنها که باقی مانده اند به صورت سنتی در این حوزه مشغول فعالیت هستند و کمتر در کارگاه های آموزشی جهادکشاورزی شرکت می نمایند.

صنایع تبدیلی

یزد یکی از پنج استان برتر در زمینه فراوری کنسانتره آب انار در کشور است. این را علیرضا طاقه باف، مدیرصنایع تبدیلی و تکمیلی جهاد کشاورزی استان یزد به ما می گوید: شاید بتوان گفت ما تا سال گذشته در این زمینه با کمبودهایی روبرو بودیم ولی با احداث کارخانه کنسانتره آب میوه در شهرک صنعتی یزد خیلی از مسائل این حوزه بر طرف شده است. این کارخانه سال گذشته وارد چرخه فراوری کنسانتره آب میوه شد و سالانه بیش از 10هزار تن ظرفیت فراوری دارد. از صفر تا صد کار فرآوری انار از جمله آب انار، سس انار، رب انار ، روغن هسته انار و دیگر محصولات غذایی در همین کارخانه انجام می گردد و بیش از 70درصد نگرانی ما را در این حوزه مرتفع ساخته است. به گفته طاقه باف، واحد فرآوری کارخانه میخوش استان نیز کار فرآوری محصولات انار را برعهده دارد وازسوی دیگر کارگاه های کوچک خانگی هم دراین راستا کارهایی انجام می دهند.

همه زیبایی های این ییلاق

تفت در جنوب غربی استان یزد و در 10 کیلومتری شهر یزد قرار گرفته است، یعنی اگر با ماشین خودتان از یزد به سمت تفت برانید، 20 دقیقه ای به آن می رسید. برخلاف تصوری که از آب و هوای گرم و خشک استان یزد داریم، شهرستان تفت آب و هوای خنکی دارد، چون در دامنه شیرکوه قرار گرفته است و منطقه ای ییلاقی در این استان کویری به شمار می رود.

باغات میوه و کوچه باغ های زیبا که بافت تاریخی خود را حفظ نموده اند، تفت را شهره و تماشایی نموده است. شکوفه های زیبای انار و میوه سرخ و آبدار آن که بر شاخه ها سنگینی می نماید، مهم ترین جاذبه این خطه است. اگر آبان ماه رهگذر کوچه باغ های باصفای تفت باشید، نوای گوش نواز ا... ا... از باغ های انار به گوشتان می رسد و این یعنی فصل برداشت انار شروع شده است. انار تفت پنج ماه قابلیت نگهداری در انبارهای معمولی دارد، برای همین اگر ایام نوروز و فروردین هم خودتان را به تفت برسانید، می توانید انار سرخ تفتی نوش جان کنید.

تفت علاوه بر کوچه باغ ها، آثار تاریخی مختلفی دارد، آثاری مثل عمارت و باغ صدری (عمارت و باغ نمیر زرتشتی)، بازار و حسینیه شاه ولی، بقعه شاه خلیل، خانقاه شیخ علی بلیمان، قدمگاه، قلعه توران پشت، قلعه پهلوان و موزه مردم شناسی که این مجموعه لذت بازدید از تفت را دوچندان می نماید. میراث ناملموس تفت هم آیین ها و مناسبت های تاریخی مثل جشن سده و جشن انار است که هرساله (تا پیش از کرونا) گردشگران زیادی را به سوی تفت می کشاند.

مدیرجهاد کشاورزی تفت به ما می گوید: جشنواره انار برای شناسایی این محصول دوسال در شهرستان برگزار گردید، ولی در دو سال گذشته و به دلیل شیوع کرونا برگزار نشده و امیدواریم با بهبود شرایط سال جاری بتوانیم این جشنواره را دوباره برگزار نموده و از ظرفیت های گردشگری شهرستان برای معرفی بهتر محصول انار و بازاریابی آن استفاده کنیم. راستی اگر مسافر تفت بودید خیالتان بابت محل اسکان و اقامت راحت باشد. در این شهر چند اقامتگاه بومگردی و دو هتل آماده پذیرایی از شما هستند.

سمیه شرف دینی - جام جم یزد